Blog Ko Buijs: Verkleuring in roestvast stalen wasmachines in zorginstellingen
In de gezondheidszorg wordt veelvuldig gebruik gemaakt van roestvast staalapparatuur. Naast o.a. keuken- en medische apparatuur worden daar ook speciale wasmachines toegepast. Door het intensieve gebruik krijgen deze machines op de inwendige beplating van roestvast staal soms een merkwaardige diepdonkere verkleuring. Vooral machines waarin bedpannen worden gereinigd zijn daar extra gevoelig voor.
Door: Ko Buijs - www.innometconsultancy.nl
Het merkwaardige is dat je met de hand geen verruwing kan voelen op deze donkere plekken terwijl dat met corrosie juist altijd wel het geval is. Innomet is gevraagd om hier de oorzaak van op te sporen. Daarom is besloten om een SEM/EDX analyse op de donkere verkleuringen uit te voeren. Het doel van zo’n onderzoek is om een zo goed mogelijk beeld te krijgen van wat er in die aanslag aan chemische elementen aanwezig is. SEM/EDX staat voor Scanning Electron Microscope met Energy Dispersive X-ray Detector. Met deze methode kan men ieder aanwezig element kwalitatief en kwantitatief vaststellen.
In de betreffende wasmachines wordt gewoon drinkwater gedoseerd. Dit water wordt tijdens het reinigen in de wasmachine verhit tot bijna 90°C. Bovendien voegen dergelijke instellingen veelal koper- (Cu) en zilverionen (Ag) aan het drinkwater toe om een biocidale werking te realiseren. Dit gebeurt centraal met anodes zodat al het drinkwater wat in het gehele gebouw wordt gebruikt hiermee wordt voorzien. Het heeft als doel om allerlei bacteriën te doden zoals de legionella en de MRSA bacteriën. Het koper werkt als biocide terwijl zilver ervoor zorgt dat de huid van de bacterie gemakkelijk doorboord wordt. Dat laatstgenoemde bevordert de biocidale werking van het koper.
Uit het EDX onderzoek van de afgenomen donkere stoffen zijn zeer interessante feiten aan het licht gekomen. De donkere verkleuringen bleken dus geheel glad te zijn en dat duidt erop dat er geen corrosie op die plaatsen in het spel kan zijn geweest. Dat bleek dan ook uit het EDX-onderzoek want er werd geen ijzer, chroom en nikkel aangetroffen. Wel trof men relatief veel zilver (Ag) aan en bovendien zwavel (S) en koper (Cu).
Uit de analyses die gemaakt zijn, kan zonder meer geconcludeerd worden dat er zilversulfide is neergeslagen op het roestvast staal en dat heeft per definitie een zwartachtige tint. De vraag is echter waar het zwavel vandaan komt maar het lijkt zeer reëel dat deze afkomstig is van de menselijke fecaliën die nog in de bedpannen aanwezig waren. Samen met de aanwezige zilverionen werd dan deze zilververbinding gevormd.
Het voorkomen van de donkere verkleuring zou men kunnen realiseren door de hoeveelheden gedoseerde koper- en zilverionen aanzienlijk te verminderen. Dat is bovendien belangrijk voor de mensen in zo’n zorginstelling want dit water wordt immers ook geconsumeerd door de aanwezige bewoners. Bij de huidige concentraties zilver krijgt men dus zilververbindingen die feitelijk ongewenst zijn. Zilver is tenslotte alleen maar nodig om mee te helpen de bacteriën te doden. Zilverionen die overblijven contamineren met zwavel het inwendige van de wasmachines met als extra nadeel dat door de kathodische werking van het zilver het roestvast staal ook nog eens extra corrosief wordt belast. Bovendien is het de verwachting dat afvoerleidingen hierdoor ook inwendig zwartachtig zullen worden.
Ter vergelijking kan gedacht worden aan zilverbestek dat zwart wordt wanneer er gekookte eieren mee genuttigd worden. Eieren bevatten nu eenmaal zwavel dat graag met zilver reageert tot zilversulfide dat nu eenmaal zwart is.
Om de donkere verkleuring in de wasmachines te voorkomen dient men niet meer koper- en zilverionen te doseren dan strikt noodzakelijk is. Indien er geen legionellabacteriën in het systeem zijn, worden deze ionen immers niet gebruikt om met deze micro-organismen te reageren. Hierdoor kunnen dergelijke ionen als een ongewenste verbinding neerslaan zoals hier het geval is geweest in de wasmachine. Het zou toe te juichen zijn indien de bacterien kwantitatief gemonitord kunnen worden want daar dien je bovendien ook de gezondheid mee van de bewoners. Als extra voordeel levert het ook nog een financieel voordeel op wat zilver is immers een kostbaar metaal. Met een speciale organische roestvast staalreiniger is overigens de zwarte aanslag vrij eenvoudig verwijderd.